Μάθημα 76: Δευτερεύουσες Προτάσεις (Ουσιαστικοποίηση) - Γενική έννοια

Μάθημα 76: Δευτερεύουσες Προτάσεις (Ουσιαστικοποίηση) - Γενική έννοια

Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2015

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ - ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ

Πολλές φορές, όπως και στα ελληνικά, οι δευτερεύουσες προτάσεις έχουν γενικό νόημα. Π.χ. μπορούμε να πούμε "είναι ωφέλιμο να κάνεις γυμναστική", "είναι καλό να τρως υγιεινά" , "είναι βλαβερό να καπνίζεις" κτλ.

Λέξεις που χρησιμοποιούνται με γενική έννοια

Ας δούμε μερικές λέξεις με τις οποίες μπορούμε να εκφράσουμε γενική έννοια. Δίπλα σε κάθε λέξη και μέσα σε παρένθεση  γράφουμε τη πτώση με την οποία συντάσσεται η κάθε μία από αυτές. Σε περίπτωση που έχουμε μια (-) σημαίνει ότι η λέξη δεν συντάσσεται με πτώση

yararlı (-)

zararlı (-)

faydalı (-)

iyi (-)

kötü (-) 

tehlikeli (-)

yasak (-)

serbest (-)

güzel (-)

kötü (-)

zor (-)

kolay (-)

fayda var  (ΤΟΠΙΚΗ)

zarar var (ΤΟΠΙΚΗ)

yarar var (ΤΟΠΙΚΗ)

gerek var (ΔΟΤΙΚΗ)

gerek yok (ΔΟΤΙΚΗ)

* για το gerek var και το gerek yok θα αναφερθούμε σε επόμενα μαθήματα που θα αφορούν το πρέπει

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ο σχηματισμός της δευτερεύουσας πρότασης με ουσιαστικοποίηση στη γενική έννοια δεν διαφέρει με αυτή της ταυτοπροσωπίας με μία όμως διαφορά:

ΠΡΟΣΟΧΗ

Στις προτάσεις με γενική έννοια δεν υπάρχει υποκείμενο

Ρίζα Ρήματος + mek/mak + Πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Πως θα πούμε λοιπόν:

Είναι ωφέλιμο να κάνει γυμναστική

Spor yapmak faydalı

Δηλαδή:

Υποκείμενο: Δεν υπάρχει. Έχει γενική έννοια. Είναι γενικά ωφέλιμο για όλους

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

yap + mak + πτώση με την οποία συντάσσεται το faydalı =

yap + mak + - = yapmak 

Ακολουθεί το faydalı

Απαγορεύεται το κάπνισμα

sigara içmek yasak

Δηλαδή:

Υποκείμενο: Δεν υπάρχει. Έχει γενική έννοια. Απαγορεύεται γενικά

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

sigara iç + mek + πτώση με την οποία συντάσσεται το yasak =

sigara iç + mek + - = sigara içmek

Ακολουθεί το yasak



Είναι ωφέλιμο το περπάτημα

yürümekte fayda var

Δηλαδή:

Υποκείμενο: Δεν υπάρχει. Έχει γενική έννοια. Είναι γενική αλήθεια

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

yürü + mek + πτώση με την οποία συντάσσεται το fayda var =

yürü + mek + de = yürü + mek + te = yürümekte

Ακολουθεί το fayda var

Στα παραπάνω παραδείγματα είδαμε το σχηματισμό γενικών εννοιών χωρίς υποκείμενο. Μπορούμε να εκφράσουμε γενικές έννοιες για ένα σύνολο ανθρώπων; Π.χ. "για όλους", "για όλους μας", "για όλους τους μαθητές", "για όλους τους ανθρώπους";

ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΜΕ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ


Μπορούμε να εκφράσουμε γενική έννοια αναφερόμενοι σε ένα συγκεκριμένο σύνολο ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε υποκείμενο και ο σχηματισμός ακολουθεί το σχηματισμό της Ετεροπροσωπίας.

ΠΡΟΣΟΧΗ
Στη περίπτωση της γενικής έννοιας με υποκείμενο η κτητική κατάληξη που κολλάει στο  ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης είναι ΠΑΝΤΑ του 3ου ενικού προσώπου

 Ρίζα + me/ma + κτητική κατάληξη 3ου ενικού προσώπου + κατάληξη με την οποία συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης

Παραδείγματα

Είναι καλό για όλους να κάνουν γυμναστική

Herkesin spor yapmasi iyidir

Δηλαδή:

Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: Herkes (όλοι) + in = Herkesin

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

spor yap + ma + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το iyidir =

spor yap + ma + si + - = spor yapmasi

Ακολουθεί το iyidir

Είναι ωφέλιμο για εμάς να τρώμε υγιεινά

Hepimizin sağlıklı beslenmesi faydalı

Δηλαδή:

Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: Hepimiz (όλοι μας) + in = Hepimizin

Ακολουθεί το υγιεινά: sağlıklı

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

beslen + me + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το faydalı =

beslen + me + si + - =  beslenmesi

Ακολουθεί το faydalı

Υπάρχει ωφέλεια στο να τρώνε όλοι οι άνθρωποι υγιεινά

Bütün insanların sağlıklı beslenmesinde fayda var

Δηλαδή:

Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: Bütün insanlar (όλοι oı άνθρωποι) + in = Bütün insanların

Ακολουθεί το υγιεινά: sağlıklı

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

beslen + me + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το faydalı =

beslen + me + si + de = beslen + me + si +n+ de = beslenmesinde

*Ανάμεσα στην κατάληξη κτήσης γ ενικού προσώπου και στη τοπική αναπτύσσεται το n

Ακολουθεί το fayda var

Όλα τα παιδιά πρέπει να τρέφονται υγιεινά

Çocukların hepsinin sağlıklı beslenmesi gerek

Δηλαδή:

Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική. Ποιο είναι όμως στη προκειμένη περίπτωση το υποκείμενο; Είναι "Όλα τα παιδιά" το οποίο στα τουρκικά συντάσσεται με γενική:

 Çocuklar+ın hep+si = Çocukların hepsi

Αυτό το υποκείμενο λοιπόν θα πρέπει να μπει στη γενική: Çocukların hepsi +nin  = Çocukların hepsinin

Ακολουθεί το υγιεινά: sağlıklı

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

beslen + me + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το gerek =

beslen + me + si + -  = beslenmesi

Ακολουθεί το gerek

Στο επόμενο μάθημα

Θα δούμε πως λέμε στα τούρκικα "πρέπει"