Ουσιαστικοποίηση - Ετεροπροσωπία (Δευτερεύουσες Προτάσεις)
Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2010
Οι δευτερεύουσες προτάσεις συμπληρώνουν την έννοια της κύριας πρότασης και εξαρτώνται πάντα από αυτήν.
Στα ελληνικά μεταφράζεται ως "να" (...να κάνω κάτι). Δηλαδή πχ:
θέλω να πάω
δευτερεύουσα
Αποφάσισα να έρθω
δευτερεύουσα
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Ο σχηματισμός των δευτερευουσών προτάσεων γίνεται με την ουσιαστικοποίηση του ρήματος.
Εξαρτάτε από το αν στην δευτερεύουσα πρόταση έχουμε Ταυτοπροσωπία ή Ετεροπροσωπία (θα εξετάσουμε στα επόμενα μαθήματα αναλυτικά όλες τις περιπτώσεις).
Εξαρτάτε από την πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης. Στα παραπάνω παραδείγματα λοιπόν η πτώση εξαρτάτε από το ρήμα θέλω και από το ρήμα αποφάσισα.
Να θυμίσουμε ότι μπορείτε να δείτε με ποια πτώση συντάσσονται τα πιο γνωστά ρήματα στο ΜΑΘΗΜΑ 28
Ας δούμε το σχηματισμό δευτερευουσών προτάσεων με ουσιαστικοποίηση στην ετεροπροσωπία. Δηλαδή θα δούμε πως θα πούμε: Εγώ θέλω εσύ να κάνεις κάτι, εσύ θέλεις εγώ να πάω κάπου, αυτός αποφάσισε να μάθουμε κάτι κτλ.
Σχηματισμός
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική.
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική πτώση.
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης σχηματίζεται: Ρίζα + me/ma + κτητική κατάληξη + κατάληξη με την οποία συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης.
Ακολουθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στο πρόσωπο και το χρόνο που θέλουμε να δηλώσουμε.
Ας θυμηθούμε πρώτα πως θα πούμε: Εγώ αποφάσισα να μάθω κινέζικα
Δηλαδή ας δούμε ένα παράδειγμα με ταυτοπροσωπία
Ben çince öğrenmeye karar verdim
Δηλαδή:
Ρήμα δευτερεύουσας πρότασης: öğrenmek
Παίρνουμε τη ρίζα και κολλάμε το -me και στη συνέχεια τη πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim, δηλαδή τη δοτική: öğren + mek + e = öğren + me + y + e = öğrenmeye
(το k του mek γίνεται y)
Για να δούμε τώρα πως θα γίνει στην ετεροπροσωπία
Εγώ αποφάσισα εσύ να μάθεις κινέζικα
ben senin çince öğrenmene karar verdim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + n + e = öğrenmene
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
ben senin çince öğrenmene karar verdim
Το senin μπορεί να παραληφθεί. Το νόημα το καταλαβαίνουμε από τη κτήση στο ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
ben çince öğrenmene karar verdim
Φυσικά και το ben μπορεί να παραληφθεί. Το νόημα το καταλαβαίνουμε από την κατάληξη του κυρίου ρήματος:
çince öğrenmene karar verdim
Για να το δούμε σε όλα τα πρόσωπα:
Εγώ αποφάσισα αυτός να μάθει κινέζικα
(Ben) (onun) çince öğrenmesine karar verdim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: onun
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + si + e = öğren + me + si +n+ e = öğrenmesine
*Ανάμεσα στην κατάληξη κτήσης γ ενικού προσώπου και στη δοτική αναπτύσσεται το n
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
(Ben) (onun) çince öğrenmesine karar verdim
Εγώ αποφάσισα εμείς να μάθουμε κινέζικα
(Ben) (bizim) çince öğrenmemize karar verdim
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: bizim
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 1ου πληθυντικού + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + miz + e = öğrenmemize
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
(Ben) (bizim) çince öğrenmemize karar verdim
Εγώ αποφάσισα εσείς να μάθετε κινέζικα
(Ben) (sizin) çince öğrenmenize karar verdim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: sizin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 2ου πληθυντικού + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + niz + e = öğrenmenize
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
(Ben) (sizin) çince öğrenmenize karar verdim
Εγώ αποφάσισα αυτοί να μάθουν κινέζικα
(Ben) (onlarin) çince öğrenmelerine karar verdim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: onların
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 3ου πληθυντικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + leri+ e = öğren + me + leri+n+ e = öğrenmelerine
*Ανάμεσα στην κατάληξη κτήσης γ πληθυντικού προσώπου και στη δοτική αναπτύσσεται το n
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
(Ben) (onlarin) çince öğrenmelerine karar verdim
Για να τα δούμε τώρα όλα συγκεντρωτικά:
(Βen) (senin) çince öğrenmene karar verdim
(Ben) (onun) çince öğrenmesine karar verdim
(Ben) (bizim) çince öğrenmemize karar verdim
(Ben) (sizin) çince öğrenmenize karar verdim
(Ben) (onlarin) çince öğrenmelerine karar verdim
Φυσικά με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να πούμε:
Εσύ αποφάσισες να μάθω κινέζικα
(Sen) (benim) çince öğrenmeme karar verdin
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: sen
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: benim
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 1ου ενικού + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdin =
öğren + me + m + e = öğrenmeme
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdin (αόριστος β΄προσώπου ενικού)
(Sen) (benim) çince öğrenmeme karar verdin
Εσύ αποφάσισες ο Αχμέτ να μάθει κινέζικα
(Sen) Ahmet' in çince öğrenmesine karar verdin
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: sen
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: Ahmet' in
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + si + e = öğren + me + si +n+ e = öğrenmesine
*Ανάμεσα στην κατάληξη κτήσης γ ενικού προσώπου και στη δοτική αναπτύσσεται το n
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdin (αόριστος β΄προσώπου ενικού)
(Sen) Ahmet' in çince öğrenmesine karar verdim
ΠΡΟΣΟΧΗ
Σε όλα τα προηγούμενα παραδείγματα είχαμε πει ότι μπορούμε να παραλείψουμε το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης που μπαίνει στην γενική. Στο τελευταίο όμως παράδειγμα που έχουμε συγκεκριμένο όνομα ΔΕΝ μπορούμε να το παραλείψουμε.
Να θυμίσουμε ότι μπορείτε να δείτε με ποια πτώση συντάσσονται τα πιο γνωστά ρήματα στο ΜΑΘΗΜΑ 28
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ ΠΤΩΣΗ
Για την αιτιατική επιλέξαμε το ρήμα istemek (θέλω), το οποίο είχαμε δει και στην ταυτοπροσωπία.
Για να θυμηθούμε αρχικά την ταυτοπροσωπία. Πως θα πούμε: θέλω να πάω στο σπίτι
Ben eve gitmek istiyorum
ή
Ben eve gitmeyi istiyorum
Λεπτομέρειες για το σχηματισμό θα βρείτε στο μάθημα 71.
Εγώ θέλω εσύ να πας στο σπίτι
ben senin eve gitmeni istiyorum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + me + n + i = gitmeni
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)
Ben senin eve gitmeni istiyorum
Εγώ θέλω αυτός να πάει στο σπίτι
ben onun eve gitmesini istiyorum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: onun
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 3ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + me + sı +n+ i = gitmeni
*Ανάμεσα στην κατάληξη κτήσης γ ενικού προσώπου και στην αιτιατική αναπτύσσεται το n λόγω φωνητικής αρμονίας
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)
Ben onun eve gitmesini istiyorum
Εγώ θέλω εμείς να πάμε στο σπίτι
ben bizim eve gitmemizi istiyorum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: bizim
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 1ου πληθυντικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + me + miz + i = gitmeni
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)
ben bizim eve gitmemizi istiyorum
Εγώ θέλω εσείς να πάτε στο σπίτι
ben sizin eve gitmenizi istiyorum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: sizin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 2ου πληθυντικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + me + niz + i = gitmenizi
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)
ben sizin eve gitmenizi istiyorum
Εγώ θέλω αυτοί να πάνε στο σπίτι
ben onların eve gitmenizi istiyorum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: onların
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 3ου πληθυντικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + me + lerı +n+ i = gitmenizi
*Ανάμεσα στην κατάληξη κτήσης γ πληθυντικού προσώπου και στη δοτική αναπτύσσεται το n λόγω φωνητικής αρμονίας
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)
ben onların eve gitmelerini istiyorum
Για να τα δούμε τώρα όλα συγκεντρωτικά:
ben senin eve gitmeni istiyorum
ben onun eve gitmesini istiyorum
ben bizim eve gitmemizi istiyorum
ben sizin eve gitmenizi istiyorum
ben onların eve gitmenizi istiyorum
Να υπενθυμίσουμε ότι μπορούμε να παραλείψουμε το υποκείμενο της κύριας και της δευτερεύουσας πρότασης που μπαίνει στην γενική. Το νόημα προκύπτει από τις καταλήξεις των ρημάτων της κύριας και της δευτερεύουσας πρότασης.
eve gitmeni istiyorum
(Ποιος θέλει: Εγώ από το istiyorum - Ποιος να πάει: Εσύ από το gitmeni)
eve gitmesini istiyorum
eve gitmemizi istiyorum
eve gitmenizi istiyorum
eve gitmenizi istiyorum
Φυσικά με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να πούμε:
Εσύ θέλεις εγώ να πάω στο σπίτι
Sen benim eve gitmemi istiyorsun
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: sen
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: benim
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 1ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorsun =
git + me + m + i = gitmeni
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyorum (ενεστώτας β΄προσώπου ενικού)
Sen benim eve gitmemi istiyorsun
Αυτοί θέλουν εσύ να πας στο σπίτι
Onlar senin eve gitmeni istiyor
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: onlar
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + me + n + i = gitmeni
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyor (ενεστώτας γ΄προσώπου πληθυντικού)
ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗ - ΤΟΠΙΚΗ ΠΤΩΣΗ
Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο σχηματίζονται οι δευτερεύουσες προτάσεις και στις υπόλοιπες πτώσεις. Για να δούμε μερικά παραδείγματα:
Φοβόμουν να πεθάνουν τα παιδιά από την πείνα
Ben çocukların açlıktan ölmelerinden korktum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: çocukların
Η λέξη πείνα μπαίνει στην αφαιρετική λόγω νοήματος: açlıktan
Η λέξη πείνα μπαίνει στην αφαιρετική λόγω νοήματος: açlıktan
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öl + me + κατάληξη κτήσης 3ου πληθυντικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το kortum =
öl + me + lerı +n+ den= ölmelerinden
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: kortum (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
Ben çocukların açlıktan ölmelerinden korktum
Σε αυτή την περίπτωση που το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης είναι συγκεκριμένο σύνολο ατόμων (παιδιά), δεν μπορούμε να το παραλείψουμε.
Βαρεθήκατε να σας λέμε ψέματα
Siz bizim size yalan söylememizden bıktınız
Tı να λέμε; Ψέματα: yalan
Siz bizim size yalan söylememizden bıktınız
ή
size yalan söylememizden bıktınız
Siz bizim size yalan söylememizden bıktınız
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: siz
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: bizim
Που λέμε ψέματα; Σε εσάς. Επομένως πρέπει να βάλουμε τη δοτική στο β΄πληθυντικό πρόσωπο: size
Που λέμε ψέματα; Σε εσάς. Επομένως πρέπει να βάλουμε τη δοτική στο β΄πληθυντικό πρόσωπο: size
Tı να λέμε; Ψέματα: yalan
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
söyle + me + κατάληξη κτήσης 1ου πληθυντικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το bıktınız =
söyle + me + miz+ den= söylememizden
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: bıktınız (αόριστος β΄ προσώπου πληθυντικού)
Siz bizim size yalan söylememizden bıktınız
ή
size yalan söylememizden bıktınız
Επιμένω να πας στο γιατρό
Ben senin doktora gitmende ısrar ediyorum
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: ısrar ediyorum (ενεστώτας α΄ προσώπου ενικού)
ΑΡΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ
Όπως στην ταυτοπροσωπία έτσι και εδώ, αν η κύρια πρόταση είναι σε άρνηση δεν επηρεάζει την δευτερεύουσα πρόταση. Θα πρέπει απλά να προσέχουμε νοηματικά τον σχηματισμό, όπως και στα ελληνικά.
Αυτοί θέλουν εσύ να μην πας στο σπίτι
Ben senin doktora gitmende ısrar ediyorum
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Που να πας; Στο γιατρό: doktor + a = doktora (Συντάσσεται με δοτική λόγω του gitmek)
Που να πας; Στο γιατρό: doktor + a = doktora (Συντάσσεται με δοτική λόγω του gitmek)
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + me + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το ısrar ediyorum =
git + me +n+ de= gitmende
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: ısrar ediyorum (ενεστώτας α΄ προσώπου ενικού)
ΑΡΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική.
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική πτώση.
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης σχηματίζεται: Ρίζα + meme/mama + κτητική κατάληξη + κατάληξη με την οποία συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης.
Ακολουθεί το ρήμα της κύριας πρότασης στο πρόσωπο και το χρόνο που θέλουμε να δηλώσουμε.
Εγώ αποφάσισα εσύ να μην μάθεις κινέζικα
ben senin çince öğrenmemene karar verdim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + meme + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + meme + n + e = öğrenmemene
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: karar verdim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
ben senin çince öğrenmemene karar verdim
Onlar senin eve gitmemeni istiyor
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: onlar
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
git + meme + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το istiyorum =
git + meme + n + i = gitmeni
Tο ρήμα της κύριας πρότασης: istiyor (ενεστώτας γ΄προσώπου πληθυντικού)
Δεν αποφάσισα εσύ να μην μάθεις κινέζικα
ben senin çince öğrenmemene karar vermedim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + meme + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + meme + n + e = öğrenmemene
Tο ρήμα της κύριας πρότασης στην άρνηση: karar vermedim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
Δεν αποφάσισα εσύ να μάθεις κινέζικα
ben senin çince öğrenmene karar vermedim
Δηλαδή:
Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben
Το υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης μπαίνει στην γενική: senin
Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης:
öğren + me + κατάληξη κτήσης 2ου ενικού προσώπου + πτώση με την οποία συντάσσεται το karar verdim =
öğren + me + n + e = öğrenmene
Tο ρήμα της κύριας πρότασης στην άρνηση: karar vermedim (αόριστος α΄προσώπου ενικού)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου