Μάθημα 65: Το Ρήμα ΜΠΟΡΩ στον Ενεστώτα

Μάθημα 65: Το Ρήμα ΜΠΟΡΩ στον Ενεστώτα

Δευτέρα 9 Μαρτίου 2015

Το ρήμα Μπορώ χρησιμοποιείται στον Ενεστώτα για να δηλώσουμε την ικανότητα ενός ατόμου να κάνει κάτι στο παρόν. 

π.χ.: babam yeni arabayı çok iyi sürebiliyor

         (Ο μπαμπάς μου μπορεί να οδηγήσει το νέο αμάξι πολύ καλά)

ΠΡΟΣΟΧΗ

Για να δηλώσουμε μια δυνατότητα που ισχύει σαν γενική αλήθεια τότε χρησιμοποιούμε τον Ενεστώτα διαρκείας 

π.χ.:  Pasaportlari yok yurt dışına gidemezler

         (Χωρίς διαβατήρια δεν μπορούν να πάνε στο εξωτερικό)

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ*

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Η κατάφαση του μπορώ στον ενεστώτα σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την κατάληξη του μπορώ, στη συνέχεια την κατάληξη του ενεστώτα και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. Ανάμεσα στη κατάληξη του μπορώ και στην κατάληξη ενεστώτα αναπτύσσεται στο γράμμα i.

        Ρίζα Ρήματος + (y)-ebil/-abil + i + Κατάληξη Ενεστώτα + Προσωπικές Καταλήξεις

                  Ρίζα Ρήματος + (y) -ebil/-abil + i + yor + Προσωπικές Καταλήξεις

Ας πάρουμε για παράδειγμα το ρήμα çağırmak (φωνάζω).

Η ρίζα του ρήματος είναι η çağır.

Έχουμε λοιπόν:

çağır+abil+i+yor +um = çağırabiliyorum

çağırabiliyorsun

çağırabiliyor

çağırabiliyoruz

çağırabiliyorsunuz

çağırabiliyorlar

Παρατηρούμε ότι μετά την κατάληξη -ebil/-abil το ρήμα κλείνεται κανονικά όπως στον ενεστώτα

ΑΡΝΗΣΗ

Η άρνηση του μπορώ σχηματίζεται με την προσθήκη της αρνητικής κατάληξης του μπορώ -a/-e στη ρίζα του ρήματος. Στη συνέχεια κολλάει η αρνητική κατάληξη ενεστώτα και η κατάληξη του ενεστώτα. Τέλος προστίθεται η προσωπική κατάληξη

Ρίζα ρήματος + (y)+ Αρνητική κατάληξη μπορώ + Άρνηση Ενεστώτα +Κατάληξη Ενεστώτα +Πρ. Καταλήξεις

Ρίζα Ρήματος + (y) -a/-e + -mı/-mi + yor + Προσωπικές Καταλήξεις

Για να δούμε πως μπορούμε να πούμε δεν μπορώ να περιμένω σε όλα τα πρόσωπα:

beklemek

Η ρίζα του ρήματος είναι η bekle

Έχουμε λοιπόν:

bekle+y+e+mi+yor+um = bekleyemiyorum

bekleyemiyorsun

bekleyemiyor

bekleyemiyoruz

bekleyemiyorsunuz

bekleyemiyorlar

ΕΡΩΤΗΣΗ

Για να σχηματίσουμε την ερώτηση στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε την κατάληξη μπορώ, μετά το γράμμα i και στη συνέχεια την κατάληξη  του ενεστώτα. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mu στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις (πλην του γ' πληθυντικού προσώπου όπου οι προσωπικές καταλήξεις κολλάνε στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη ενεστώτα). Στο α' ενικό και πληθυντικό πρόσωπο ανάμεσα στην ερωτηματική λέξη και στην προσωπική κατάληξη αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα Ρήματος + (y)+ -ebil/-abil + i + Κατάληξη Ενεστώτα     mu/mı+(y)+ Προσωπικές Καταλήξεις 

Ρίζα ρήματος+ (y)+ -ebil/-abil + i + yor     mu/mı+ (y)+Προσωπικές Καταλήξεις ? 

Για την ερώτηση ας δούμε το ρήμα almak

Η ρίζα του ρήματος είναι η al

Έχουμε λοιπόν:

alabiliyor muyum?
alabiliyor musun?
alabiliyor mu?

alabiliyor muyuz?
alabiliyor musunuz?
alabiliyorlar mı?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η αρνητική ερώτηση είναι ένας συνδυασμός της άρνησης και της ερώτησης. Σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ, μετά την αρνητική κατάληξη του ενεστώτα και στη συνέχεια την κατάληξη του ενεστώτα. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mu στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις (πλην του γ' πληθυντικού προσώπου όπου οι προσωπικές καταλήξεις κολλάνε στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη ενεστώτα). Στο α' ενικό και πληθυντικό πρόσωπο ανάμεσα στην ερωτηματική λέξη και στην προσωπική κατάληξη αναπτύσσεται το γράμμα y.

         Ρίζα Ρήματος +(y) -a/-e + -mı/-mi + yor   mu/mı+ (y)+Προσωπικές Καταλήξεις ?

Για να δούμε την αρνητική ερώτηση του ρήματος izlemek


Η ρίζα του ρήματος είναι η izle

Έχουμε λοιπόν:

izle + y+ e +mi +yor mu+y+um?  = izleyemiyor muyum?
izleyemiyor musun?
izleyemiyor mu?

izleyemiyor muyuz?
izleyemiyor musunuz?
izleyemiyorlar  mı?


 
ΤΟΝΙΣΜΟΣ

• Στην κατάφαση η λέξη τονίζεται στο γράμμα i που αναπτύσσεται ανάμεσα στη κατάληξη μπορώ (abil) και στο yor: çağırabiliyorum.

•  Στην  άρνηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του μπορώ: bekleyemiyorum.

• Στην ερώτηση η λέξη τονίζεται  στο γράμμα i που αναπτύσσεται ανάμεσα στη κατάληξη μπορώ (abil) και στο yor: alabiliyor muyum?

•  Στην αρνητική ερώτηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του μπορώ: izleyemiyor muyum?

*Σημείωση

Οι γενικοί κανόνες σχηματισμού του μπορώ αναγράφονται στο μάθημα 64. Εκεί μπορείτε να διαβάσετε πληροφορίες που δεν αναφέρονται εδώ, όπως π.χ. την ανάπτυξη του γράμματος y μετά τη ρίζα του ρήματος.

Στο Επόμενο Μάθημα

Θα δούμε το ΜΠΟΡΩ στον Ενεστώτα Διαρκείας