Μάθημα 64: Το ρήμα ΜΠΟΡΩ

Μάθημα 64: Το ρήμα ΜΠΟΡΩ

Κυριακή 1 Μαρτίου 2015

Από σήμερα και στα επόμενα μαθήματα θα μάθουμε πως λέμε στα τούρκικα "μπορώ", "δεν μπορώ" να κάνω κάτι, σε όλους τους χρόνους που έχουμε μάθει έως τώρα.

Όπως για το ΕΙΜΑΙ, έτσι και για το ΜΠΟΡΩ δεν υπάρχει στα τούρκικα ξεχωριστό ρήμα που να έχει αυτή την σημασία. Την έννοια αυτή δηλώνει η κατάληξη ΜΠΟΡΩ (ή κατάληξη δυνατότητας) -ebil/-abil.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Για να πούμε "μπορώ να " στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε τη κατάληξη μπορώ (-ebil/-abil) στην συνέχεια κολλάμε την κατάληξη του χρόνου που θέλουμε και τέλος προσθέτουμε τις προσωπικές καταλήξεις.

 Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil + Κατάληξη Χρόνου + Προσωπικές Καταλήξεις

Όταν το θέμα του ρήματος λήγει σε φωνήεν τότε ανάμεσα στη ρίζα του ρήματος και στη κατάληξη μπορώ αναπτύσσεται το γράμμα y. Αυτό συμβαίνει, όπως θα δούμε στα επόμενα μαθήματα, σε όλους τους χρόνους στη κατάφαση, στην άρνηση και στην ερώτηση.

Τα ρήματα demek και yemek αλλοιώνουν το θέμα τους από de- και ye- σε di- και yi- αντίστοιχα.

Tα ρήματα gitmek, tatmak, etmek και όλα τα σύνθετα ρήματα με το etmek (όπως πχ το seyretmek) θα μετατρέψουν το τελευταίο γράμμα της ρίζας τους από t σε d. Η μετατροπή αυτή γίνεται σε όλους τους χρόνους και τύπους των ρημάτων.

ΑΡΝΗΣΗ

Στην άρνηση η κατάληξη μπορώ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η -ebil/-abil. Στην άρνηση η κατάληξη μπορώ είναι η -e, -a. 

Επομένως, για να  πούμε "δεν μπορώ" να κάνω κάτι στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε την αρνητική κατάληξη μπορώ -e, -a στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του χρόνου, μετά την κατάληξη του χρόνου που θέλουμε και τέλος προσθέτουμε τις προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -e/-a +Αρνητική κατάληξη + Κατάληξη Χρόνου + Προσωπικές Καταλήξεις

ΠΡΟΣΟΧΗ

Στην άρνηση δηλώνουμε μη ικανότητα, αδυναμία να κάνουμε κάτι και όχι πιθανότητα να μην κάνω κάτι.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ερώτηση του μπορώ σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε  τη κατάληξη μπορώ (όπως και στην κατάφαση) και μετά τη κατάληξη χρόνου. Στη συνέχεια παίρνουμε την ερωτηματική λέξη   mi, mı, mü, mu (ανάλογα με την φωνητική αρμονία) και προσθέσουμε σε αυτήν τις προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil  + κατάληξη χρόνου   mi/mı/mü/mu + προσωπικές καταλήξεις?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Για να σχηματίσουμε την αρνητική ερώτηση παίρνουμε την ρίζα του ρήματος, προσθέτουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ -e/-a και στη συνέχεια την αρνητική  κατάληξη και μετά την κατάληξη χρόνου. Στη συνέχεια παίρνουμε την ερωτηματική λέξη   mi, mı, mü, mu (ανάλογα με την φωνητική αρμονία) και προσθέσουμε σε αυτήν τις προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -e/-a  + αρνητική κατάληξη + κατάληξη χρόνου   mi/mı/mü/mu + προσωπικές καταλήξεις?

Στο Επόμενο Μάθημα

Θα δούμε με λεπτομέρειες το σχηματισμό του ΜΠΟΡΩ στον ενεστώτα