Ουσιαστικοποίηση - Ταυτοπροσωπία (Δευτερεύουσες Προτάσεις)

Ουσιαστικοποίηση - Ταυτοπροσωπία (Δευτερεύουσες Προτάσεις)

Κυριακή 14 Φεβρουαρίου 2010

ΓΕΝΙΚΑ

Οι δευτερεύουσες προτάσεις συμπληρώνουν την έννοια της κύριας πρότασης και εξαρτώνται πάντα από αυτήν.  

Στα ελληνικά μεταφράζεται ως "να"  (...να κάνω κάτι). Δηλαδή πχ:

 θέλω να πάω

              δευτερεύουσα

Αποφάσισα να έρθω

                            δευτερεύουσα

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Ο σχηματισμός των δευτερευουσών προτάσεων  γίνεται με την ουσιαστικοποίηση του ρήματος. 

Εξαρτάτε από το αν στην δευτερεύουσα πρόταση έχουμε Ταυτοπροσωπία ή Ετεροπροσωπία (θα εξετάσουμε στα επόμενα μαθήματα αναλυτικά όλες τις περιπτώσεις).

Εξαρτάτε από την πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης. Στα παραπάνω παραδείγματα λοιπόν η πτώση εξαρτάτε από το ρήμα θέλω και από το ρήμα αποφάσισα.

Να θυμίσουμε ότι μπορείτε να δείτε με ποια πτώση συντάσσονται τα πιο γνωστά ρήματα στο ΜΑΘΗΜΑ 28

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ

Σχηματισμός

Στην ταυτοπροσωπία η ουσιαστικοποίηση του ρήματος της δευτερεύσουσας πρότασης σχηματίζεται όπως παρακάτω:

Στην κατάφαση έχουμε:

Ρίζα Ρήματος + mek/mak + Πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης

Προσοχή

Όταν η πτώση που ακολουθεί είναι Δοτική ή Αιτιατική (φωνήεν δηλαδή) τότε το mak/mekμετατρέπεται σε may/mey

Στην άρνηση παίρνουμε το αρνητικό απαρέμφατο του ρήματος. Δηλαδή:

Ρίζα Ρήματος + me/ma + mek/mak + Πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης



Η ερώτηση γίνεται στην κύρια πρόταση ανάλογα με το χρόνο που έχουμε. Δεν επηρεάζει την δευτερεύουσα πρόταση

Αν η κύρια πρόταση είναι σε άρνηση δεν επηρεάζει την δευτερεύουσα πρόταση. Θα πρέπει απλά να προσέχουμε νοηματικά τον σχηματισμό, όπως και στα ελληνικά.  

Για να αρχίσουμε όμως να βλέπουμε παραδείγματα για να καταλάβουμε τι εννοούμε με το παραπάνω τύπο. Πάμε να πάρουμε το πρώτο μας ρήμα, το ΘΕΛΩ

İstemek

Το istemek συντάσσεται στην ταυτοπροσωπία με απαρέμφατο ή με αιτιατική.

Αν ανάμεσα στο ουσιαστικοποιημένο ρήμα και στο istemek παρεμβάλλεται άλλη λέξη, τότε το ουσιαστικοποιημένο ρήμα μπαίνει στη αιτιατική πτώση.

Αν όμως δεν παρεμβάλλεται άλλη λέξη τότε το ουσιαστικοποιημένο ρήμα παραμένει ως απαρέμφατο ή μπαίνει στην αιτιατική.

Πως θα πούμε επομένως "Θέλω να πάω στο σπίτι" σε όλα τα πρόσωπα;

Έχουμε δηλαδή τις λέξεις ev (σπίτι), gitmek (πάω), και istemek (θέλω)

Έτσι λοιπόν:

Ev+e  gitmek istiyorum = Eve  gitmek istiyorum

(H λέξη ev μπαίνει στη δοτική λόγω του gitmek)

Το gitmek παραμένει ως απαρέμφατο λόγω του istemek (θα μπορούσε να γίνει και gitmeyi)

To istemek παίρνει το χρόνο και το πρόσωπο που θέλουμε.

Για να δούμε και τα υπόλοιπα πρόσωπα:

Eve  gitmek istiyorum (θέλω να πάω στο σπίτι)

Eve  gitmek istiyorsun (θέλεις να πας στο σπίτι)

Eve  gitmek istiyor (θέλει να πάει στο σπίτι)

Eve  gitmek istiyoruz (θέλουμε να πάμε στο σπίτι)

Eve  gitmek istiyorsunuz (θέλετε να πάτε στο σπίτι)

Eve  gitmek istiyorlar (θέλουν να πάνε στο σπίτι)

Όπως είπαμε παραπάνω, το istemek όταν δεν παρεμβάλλεται άλλη λέξη μπορεί να συνταχθεί με απαρέμφατο (όπως είδαμε πριν) ή με αιτιατική:

Ev+e  git+mek+i       istiyorum = Eve  gitmey+i istiyorum = Eve  gitmeyi istiyorum

                               αιτιατική

[Επειδή μετά το mek ακολουθεί η αιτιατική πτώση (φωνήεν) το k γίνεται y]

Έχουμε δηλαδή:

Eve  gitmeyi istiyorsun

Eve  gitmeyi istiyor

Eve  gitmeyi istiyoruz

Eve  gitmeyi istiyorsunuz

Eve  gitmeyi istiyorlar

Η έννοια στα ελληνικά δεν μεταβάλλεται. Ισχύει η μετάφραση που είχαμε και πριν.

Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση που στο ουσιαστικοποιημένο ρήμα και στο istemek παρεμβάλλεται άλλη λέξη;

Τότε, όπως είπαμε, υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος σύνταξης:

Λέμε π.χ.: uyumak istiyorum ή uyumayı istiyorum  (και τα δύο σωστά)

                                     (θέλω να κοιμηθώ)

αλλά

uyumayı çok istiyorum 

(και ΟΧΙ uyumak çok istiyorum)

Για να δούμε μερικά ακόμη παραδείγματα:

1) ders yapmak istemiyorum ή ders yapmayı istemiyorum (δεν θέλω να κάνω τα μαθήματά μου)

αλλά

 ders yapmayı hiç istemiyorum

(και ΟΧΙ  ders yapmaκ hiç istemiyorum)

2) televizyonda maç seyretmek istiyorum ή televizyonda maç seyretmeyi istiyorum

αλλά

 televizyonda maç seyretmeyi şimdi istiyorum

(και ΟΧΙ televizyonda maç seyretmek şimdi istiyorum)

3) sokakta yürümek istemiyorum ή sokakta yürümeyi istemiyorum

αλλά

sokakta yürümeyi yağmurda istemiyorum

(και ΟΧΙ sokakta yürümek yağmurda  istemiyorum)

Θα προσπαθήσουμε να δούμε ένα παράδειγμα σε όλες τις πτώσεις.

Ας πάρουμε λοιπόν ακόμη ένα ρήμα που συντάσσεται με αιτιατική. 

Θυμίζουμε ότι ο τύπος που δίνει την ουσιαστικοποίηση στις δευτερεύουσες προτάσεις στην ταυτοπροσωπία είναι:

Ρίζα Ρήματος + mek/mak + Πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης

Ας πάρουμε το düşünmek

Πως θα πούμε λοιπόν σκέφτομαι να πάω στο σπίτι;

ev+e                                     gitmek + i      düşünüyorum  =

      (στο ev κολλάει η δοτική επειδή ακολουθεί το  gitmek)  (στο gitmek κολλάει η αιτιατική λόγω του düşünmek)

eve gitmey+ i düşünüyorum =

(το k τρέπεται σε y)

eve gitmeyi düşünüyorum

Σκέφτομαι ΝΑ πάω στο σπίτι

Με τον ίδιο τρόπο κλείνεται σε όλα τα πρόσωπα:

eve gitmeyi düşünüyorum

eve gitmeyi düşünüyorsun

eve gitmeyi düşünüyor

eve gitmeyi düşünüyoruz

eve gitmeyi düşünüyorsunuz

eve gitmeyi düşünüyorlar

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Τονίζουμε για άλλη μια φορά ότι έχουμε ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ. Οπότε η μετάφραση γίνεται: Σκέφτομαι να πάω στο σπίτι, σκέφτεσαι να πας στο σπίτι, σκέφτεται να πάει στο σπίτι και ούτω καθεξής.

ΔΗΛΑΔΗ: Εγώ σκέφτομαι εγώ να πάω, εσύ σκέφτεσαι εσύ να πας, αυτός σκέφτεται αυτός να πάει κτλ.

Ας δούμε τώρα ένα ρήμα που συντάσσεται με δοτική. Έχουμε λοιπόν το ρήμα başlamak


Πως θα πούμε "θα ξεκινήσω να μαγειρεύω" ;

Έχουμε τα ρήματα pişirmek και başlamak

yemek pişirmek+e başlayacağım                =    yemek pişirmey+e başlayacağım = 
(στο pişirmek κολλάει η δοτική λόγω του başlamak)              (το k τρέπεται σε y)

= yemek pişirmeye başlayacağım


Έχουμε λοιπόν σε όλα τα πρόσωπα:

yemek pişirmeye başlayacağım
yemek pişirmeye başlayacaksın
yemek pişirmeye başlayacak

yemek pişirmeye başlayacağız
yemek pişirmeye başlayacaksınız
yemek pişirmeye başlayacaklar

Και πάλι πρέπει να τονίσουμε ότι έχουμε ταυτοπροσωπία. Επομένως η μετάφραση του παραπάνω παραδείγματος είναι:


 θα ξεκινήσω να μαγειρεύω
 θα ξεκινήσεις να μαγειρεύεις
 θα ξεκινήσει να μαγειρεύει

 θα ξεκινήσουμε να μαγειρεύουμε
 θα ξεκινήσετε να μαγειρεύετε
 θα ξεκινήσουν να μαγειρεύουν

Στη συνέχεια ας δούμε ακόμη ένα ρήμα που συντάσσεται με δοτική. Θα πάρουμε αυτή τη φορά το ρήμα gitmek



Για να δούμε πως θα πούμε: Πήγα να δω τη μητέρα μου

Έχουμε δηλαδή τα ρήματα görmek και gitmek

                       annemi                            görmek + e                                     gittim =
(Η λέξη annem συντάσσεται με αιτιατική) (Στο görmek κολλάει η δοτική λόγω του gitmek)

 annemi görmey + e   gittim =

 (το k τρέπεται σε y)

 annemi görmeye  gittim

Έτσι σε όλα τα πρόσωπα έχουμε:

annemi görmeye  gittim
annemi görmeye  gittin
annemi görmeye  gitti

annemi görmeye  gittik
annemi görmeye  gittiniz
annemi görmeye  gitti


Με την μετάφραση:

Πήγα να δω τη μητέρα μου
Πήγες να δεις τη μητέρα μου
Πήγε να δει τη μητέρα μου

Πήγαμε να δούμε τη μητέρα μου
Πήγατε να δείτε τη μητέρα μου
Πήγαν να δουν τη μητέρα μου

Ήρθε η ώρα να δούμε ένα παράδειγμα με ρήμα που συντάσσεται με αφαιρετική. Θα πάρουμε το ρήμα nefret etmek (μισώ) και θα δούμε πως θα πούμε "μισώ να ξυπνάω κάθε πρωί νωρίς".


Her gün erken kalmak+dan nefret ederim = Her gün erken kalmak+tan nefret ederim =

                   (στο kalmak κολλάει η αφαιρετική που λόγω φωνητικής αρμονίας το dan γίνεται tan)

Her gün erken kalmaktan nefret ederim

Στα υπόλοιπα πρόσωπα έχουμε:

Her gün erken kalmaktan nefret edersin

Her gün erken kalmaktan nefret eder

Her gün erken kalmaktan nefret ederiz

Her gün erken kalmaktan nefret edersiniz

Her gün erken kalmaktan nefret ederler

Με την μετάφραση:

μισείς να ξυπνάς κάθε πρωί νωρίς
μισεί να ξυπνά κάθε πρωί νωρίς

μισούμε να ξυπνάμε κάθε πρωί νωρίς
μισείτε  να ξυπνάτε κάθε πρωί νωρίς
μισούν να ξυπνάν κάθε πρωί νωρίς

Πάμε να δούμε ακόμη ένα ρήμα που συντάσσεται με αφαιρετική. Ας πάρουμε αυτή τη φορά το hoşlanmak και ας δούμε πως θα πούμε "μου αρέσει να κάνω ταξίδια":


seyahat yapmak+tan hoşlanıyorum = seyahat yapmaktan hoşlanıyorum
(στο yapmak κολλάει η αφαιρετική που λόγω φωνητικής αρμονίας το dan γίνεται tan)

Έχουμε λοιπόν:

seyahat yapmaktan hoşlanıyorum
seyahat yapmaktan hoşlanıyorsun
seyahat yapmaktan hoşlanıyor

seyahat yapmaktan hoşlanıyoruz
seyahat yapmaktan hoşlanıyorsunuz
seyahat yapmaktan hoşlanıyorlar

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε πάντα να κάνουμε με ταυτοπροσωπία. 

Ήρθε η στιγμή να δούμε πως σχηματίζεται η ουσιαστικοποίηση στις δευτερεύουσες προτάσεις σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας με ρήματα, τα οποία συντάσσονται με τοπική. Ας πάρουμε το ρήμα ısrar etmek (επιμένω)


Θέλουμε να πούμε "επιμένω να μην κάνω σπορ":

spor yap + ma + mak + ta ısrar ediyorum = spor yapmamak + ta ısrar ediyorum = 
(παίρνουμε την άρνηση του απαρεμφάτου του yapmak στο οποίο κολλάει η τοπική) 


spor yapmamakta ısrar ediyorum

Στα υπόλοιπα πρόσωπα η πρόταση γίνεται:

spor yapmamakta ısrar ediyorsun
spor yapmamakta ısrar ediyor

spor yapmamakta ısrar ediyoruz
spor yapmamakta ısrar ediyorsunuz
spor yapmamakta ısrar ediyorlar

Ας δούμε τώρα αναλυτικά το σχηματισμό της άρνησης της δευτερεύουσας πρότασης. 

ΑΡΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Για τον σχηματισμό της άρνησης παίρνουμε το αρνητικό απαρέμφατο του ρήματος. Δηλαδή:

Ρίζα Ρήματος + me/ma + mek/mak + Πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης

*(το αρνητικό απαρέμφατο είναι το memek / mamak)

Όταν μετά το mak/mek ακολουθεί η δοτική ή αιτιατική πτώση τότε το mak/mek τρέπεται σε may/mey.

Αν η κύρια πρόταση είναι σε άρνηση δεν επηρεάζει την δευτερεύουσα πρόταση. Θα πρέπει απλά να προσέχουμε νοηματικά τον σχηματισμό, όπως και στα ελληνικά.

Δηλαδή αν θέλουμε να πούμε "Δεν μου αρέσει να βλέπω τηλεόραση" τότε ο σχηματισμός της δευτερεύουσας πρότασης γίνεται στην κατάφαση και της κύριας στην άρνηση

Televizyon şeyretmekten hoşlanmıyorum

απαρέμφατο του ρήματος: mek

πτώση που συντάσσεται το ρήμα της κύριας πρότασης: ten (αφαιρετική - το den τρέπεται σε ten)

Το ρήμα της κύριας πρότασης μπαίνει σε άρνηση: hoşlanmıyorum




Τι γίνεται όταν η άρνηση πηγαίνει στην δευτερεύουσα πρόταση;


Μου αρέσει να μην βλέπω τηλεόραση

(Ben) televizyon şeyretmemekten hoşlanıyorum

Δηλαδή:

Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

şeyret + memek + πτώση με την οποία συντάσσεται το hoşlanıyorum =

şeyret + memek + ten = şeyretmemekten 

Tο ρήμα της κύριας πρότασης: hoşlanıyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)

Δεν μου αρέσει να μην βλέπω τηλεόραση

(Ben) televizyon şeyretmemekten hoşlanmıyorum

Δηλαδή:

Το υποκείμενο της κύριας πρότασης μπαίνει στην ονομαστική: ben

Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης: 

şeyret + memek + πτώση με την οποία συντάσσεται το hoşlanmıyorum =

şeyret + memek + ten = şeyretmemekten 

Tο ρήμα της κύριας πρότασης σε άρνηση: hoşlanmıyorum (ενεστώτας α΄προσώπου ενικού)