Το ρήμα ΜΠΟΡΩ

Το ρήμα ΜΠΟΡΩ

Πέμπτη 6 Μαΐου 2010

Όπως για το ΕΙΜΑΙ, έτσι και για το ΜΠΟΡΩ δεν υπάρχει στα τούρκικα ξεχωριστό ρήμα που να έχει αυτή την σημασία. Την έννοια αυτή δηλώνει η κατάληξη ΜΠΟΡΩ (ή κατάληξη δυνατότητας) -ebil/-abil.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Για να πούμε "μπορώ να " στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε τη κατάληξη μπορώ (-ebil/-abil) στην συνέχεια κολλάμε την κατάληξη του χρόνου που θέλουμε και τέλος προσθέτουμε τις προσωπικές καταλήξεις.

 Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil + Κατάληξη Χρόνου + Προσωπικές Καταλήξεις

Όταν το θέμα του ρήματος λήγει σε φωνήεν τότε ανάμεσα στη ρίζα του ρήματος και στη κατάληξη μπορώ αναπτύσσεται το γράμμα y. Αυτό συμβαίνει, όπως θα δούμε στα επόμενα μαθήματα, σε όλους τους χρόνους στη κατάφαση, στην άρνηση και στην ερώτηση.

Τα ρήματα demek και yemek αλλοιώνουν το θέμα τους από de- και ye- σε di- και yi- αντίστοιχα.

Tα ρήματα gitmek, tatmak, etmek και όλα τα σύνθετα ρήματα με το etmek (όπως πχ το seyretmek) θα μετατρέψουν το τελευταίο γράμμα της ρίζας τους από t σε d. Η μετατροπή αυτή γίνεται σε όλους τους χρόνους και τύπους των ρημάτων.

ΑΡΝΗΣΗ

Στην άρνηση η κατάληξη μπορώ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ η -ebil/-abil. Στην άρνηση η κατάληξη μπορώ είναι η -e, -a. 

Επομένως, για να  πούμε "δεν μπορώ" να κάνω κάτι στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε την αρνητική κατάληξη μπορώ -e, -a στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του χρόνου, μετά την κατάληξη του χρόνου που θέλουμε και τέλος προσθέτουμε τις προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -e/-a +Αρνητική κατάληξη + Κατάληξη Χρόνου + Προσωπικές Καταλήξεις

ΠΡΟΣΟΧΗ

Στην άρνηση δηλώνουμε μη ικανότητα, αδυναμία να κάνουμε κάτι και όχι πιθανότητα να μην κάνω κάτι.

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ερώτηση του μπορώ σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε  τη κατάληξη μπορώ (όπως και στην κατάφαση) και μετά τη κατάληξη χρόνου. Στη συνέχεια παίρνουμε την ερωτηματική λέξη   mi, mı, mü, mu (ανάλογα με την φωνητική αρμονία) και προσθέσουμε σε αυτήν τις προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil  + κατάληξη χρόνου   mi/mı/mü/mu + προσωπικές καταλήξεις?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Για να σχηματίσουμε την αρνητική ερώτηση παίρνουμε την ρίζα του ρήματος, προσθέτουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ -e/-a και στη συνέχεια την αρνητική  κατάληξη και μετά την κατάληξη χρόνου. Στη συνέχεια παίρνουμε την ερωτηματική λέξη   mi, mı, mü, mu (ανάλογα με την φωνητική αρμονία) και προσθέσουμε σε αυτήν τις προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -e/-a  + αρνητική κατάληξη + κατάληξη χρόνου   mi/mı/mü/mu + προσωπικές καταλήξεις?

ΤΟ ΡΗΜΑ ΜΠΟΡΩ ΣΤΟΝ ΕΝΕΣΤΩΤΑ

Το ρήμα Μπορώ χρησιμοποιείται στον Ενεστώτα για να δηλώσουμε την ικανότητα ενός ατόμου να κάνει κάτι στο παρόν. 

π.χ.: babam yeni arabayı çok iyi sürebiliyor

         (Ο μπαμπάς μου μπορεί να οδηγήσει το νέο αμάξι πολύ καλά)

ΠΡΟΣΟΧΗ

Για να δηλώσουμε μια δυνατότητα που ισχύει σαν γενική αλήθεια τότε χρησιμοποιούμε τον Ενεστώτα διαρκείας 

π.χ.:  Pasaportlari yok yurt dışına gidemezler

         (Χωρίς διαβατήρια δεν μπορούν να πάνε στο εξωτερικό)

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ*

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Η κατάφαση του μπορώ στον ενεστώτα σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την κατάληξη του μπορώ, στη συνέχεια την κατάληξη του ενεστώτα και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. Ανάμεσα στη κατάληξη του μπορώ και στην κατάληξη ενεστώτα αναπτύσσεται στο γράμμα i.

        Ρίζα Ρήματος + (y)-ebil/-abil + i + Κατάληξη Ενεστώτα + Προσωπικές Καταλήξεις

                  Ρίζα Ρήματος + (y) -ebil/-abil + i + yor + Προσωπικές Καταλήξεις

Ας πάρουμε για παράδειγμα το ρήμα çağırmak (φωνάζω).

Η ρίζα του ρήματος είναι η çağır.

Έχουμε λοιπόν:

çağır+abil+i+yor +um = çağırabiliyorum

çağırabiliyorsun

çağırabiliyor

çağırabiliyoruz

çağırabiliyorsunuz

çağırabiliyorlar

Παρατηρούμε ότι μετά την κατάληξη -ebil/-abil το ρήμα κλείνεται κανονικά όπως στον ενεστώτα

ΑΡΝΗΣΗ

Η άρνηση του μπορώ σχηματίζεται με την προσθήκη της αρνητικής κατάληξης του μπορώ -a/-e στη ρίζα του ρήματος. Στη συνέχεια κολλάει η αρνητική κατάληξη ενεστώτα και η κατάληξη του ενεστώτα. Τέλος προστίθεται η προσωπική κατάληξη

Ρίζα ρήματος + (y)+ Αρνητική κατάληξη μπορώ + Άρνηση Ενεστώτα +Κατάληξη Ενεστώτα +Πρ. Καταλήξεις

Ρίζα Ρήματος + (y) -a/-e + -mı/-mi + yor + Προσωπικές Καταλήξεις

Για να δούμε πως μπορούμε να πούμε δεν μπορώ να περιμένω σε όλα τα πρόσωπα:

beklemek

Η ρίζα του ρήματος είναι η bekle

Έχουμε λοιπόν:

bekle+y+e+mi+yor+um = bekleyemiyorum

bekleyemiyorsun

bekleyemiyor

bekleyemiyoruz

bekleyemiyorsunuz

bekleyemiyorlar

ΕΡΩΤΗΣΗ

Για να σχηματίσουμε την ερώτηση στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε την κατάληξη μπορώ, μετά το γράμμα i και στη συνέχεια την κατάληξη  του ενεστώτα. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mu στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις (πλην του γ' πληθυντικού προσώπου όπου οι προσωπικές καταλήξεις κολλάνε στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη ενεστώτα). Στο α' ενικό και πληθυντικό πρόσωπο ανάμεσα στην ερωτηματική λέξη και στην προσωπική κατάληξη αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα Ρήματος + (y)+ -ebil/-abil + i + Κατάληξη Ενεστώτα     mu/mı+(y)+ Προσωπικές Καταλήξεις 

Ρίζα ρήματος+ (y)+ -ebil/-abil + i + yor     mu/mı+ (y)+Προσωπικές Καταλήξεις ? 

Για την ερώτηση ας δούμε το ρήμα almak

Η ρίζα του ρήματος είναι η al

Έχουμε λοιπόν:

alabiliyor muyum?
alabiliyor musun?
alabiliyor mu?

alabiliyor muyuz?
alabiliyor musunuz?
alabiliyorlar mı?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η αρνητική ερώτηση είναι ένας συνδυασμός της άρνησης και της ερώτησης. Σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ, μετά την αρνητική κατάληξη του ενεστώτα και στη συνέχεια την κατάληξη του ενεστώτα. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mu στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις (πλην του γ' πληθυντικού προσώπου όπου οι προσωπικές καταλήξεις κολλάνε στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη ενεστώτα). Στο α' ενικό και πληθυντικό πρόσωπο ανάμεσα στην ερωτηματική λέξη και στην προσωπική κατάληξη αναπτύσσεται το γράμμα y.

         Ρίζα Ρήματος +(y) -a/-e + -mı/-mi + yor   mu/mı+ (y)+Προσωπικές Καταλήξεις ?

Για να δούμε την αρνητική ερώτηση του ρήματος izlemek


Η ρίζα του ρήματος είναι η izle

Έχουμε λοιπόν:

izle + y+ e +mi +yor mu+y+um?  = izleyemiyor muyum?
izleyemiyor musun?
izleyemiyor mu?

izleyemiyor muyuz?
izleyemiyor musunuz?
izleyemiyorlar  mı?


 
ΤΟΝΙΣΜΟΣ

• Στην κατάφαση η λέξη τονίζεται στο γράμμα i που αναπτύσσεται ανάμεσα στη κατάληξη μπορώ (abil) και στο yor: çağırabiliyorum.

•  Στην  άρνηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του μπορώ: bekleyemiyorum.

• Στην ερώτηση η λέξη τονίζεται  στο γράμμα i που αναπτύσσεται ανάμεσα στη κατάληξη μπορώ (abil) και στο yor: alabiliyor muyum?

•  Στην αρνητική ερώτηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του μπορώ: izleyemiyor muyum?

ΤΟ ΡΗΜΑ ΜΠΟΡΩ ΣΤΟΝ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ

Να θυμίσουμε ότι τους γενικούς κανόνες σχηματισμού και τις εξαιρέσεις τις έχουμε αναφέρει στο Μάθημα 64, το οποίο πρέπει να διαβάσετε πρώτα.

ΧΡΗΣΗ

Χρησιμοποιούμε το -ebil/-abil στον Ενεστώτα Διαρκείας:

• Για να δηλώσουμε κάτι πιθανό να συμβεί στο μέλλον.

İyi öğrenciler sınavı kazanabilir (οι καλοί μαθητές μπορούν να πετύχουν στις εξετάσεις) 

• Για να δηλώσουμε μια γενική αλήθεια.

Pasaportlari yok yurt dışına gıdemezler (Χωρίς διαβατήρια δεν μπορούν να πάνε στο εξωτερικό)

• Για να προτείνουμε κάτι.

Yarın sinemaya gıdebiliriz (αύριο μπορούμε να πάμε στο σινεμά)

• Για να ζητήσουμε κάτι ευγενικά.

Yarın sinemaya gıdebilir miyim? (μπορώ να πάω αύριο στο σινεμά;)

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Η κατάφαση του μπορώ στον ενεστώτα διαρκείας σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την κατάληξη του μπορώ, στη συνέχεια την κατάληξη του ενεστώτα διαρκείας και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. 

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil +  Κατάληξη Ενεστώτα Διαρκείας + Προσωπικές Καταλήξεις

                            Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil + ir + Προσωπικές Καταλήξεις

Για να δούμε ένα παράδειγμα. Θα πάρουμε το ρήμα koşmak 

Η ρίζα του ρήματος είναι koş

Έχουμε λοιπόν:

koş+abil+ir+im = koşabilirim 
koşabilirsin
koşabilir

koşabiliriz
koşabilirsiniz
koşabilirler

ΠΡΟΣΟΧΗ

Είχαμε δει στον Ενεστώτα Διαρκείας ότι οι καταλήξεις του Ενεστώτα Διαρκείας εξαρτάται από το πόσες συλλαβές έχει η ρίζα του ρήματος και από το αν τελειώνει σε φωνήεν ή σε σύμφωνο (βλέπε Μάθημα 60). Στη περίπτωση του μπορώ όμως η κατάληξη του Ενεστώτα Διαρκείας είναι μόνο η -ir καθώς μετά την ρίζα του ρήματος ακολουθεί η κατάληξη του μπορώ.

Τις προσωπικές καταλήξεις του Ενεστώτα Διαρκείας μπορείτε να τις δείτε στο Μάθημα 60

ΑΡΝΗΣΗ

Η άρνηση στον Ενεστώτα Διαρκείας σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ -a/-e, στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του Ενεστώτα Διαρκείας και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις του Ενεστώτα Διαρκείας στην Άρνηση. Αν η ρίζα του ρήματος τελειώνει σε φωνήεν, τότε ανάμεσα σε αυτό και στην αρνητική κατάληξη του μπορώ αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα Ρήματος+(Y) +Αρνητική Κατάληξη μπορώ+Αρνητική Κατάληξη Εν. Διαρκείας+Προσωπικές Καταλήξεις 

Ρίζα Ρήματος+(y)+ -a/-e + -ma/me ή -maz/-maz + Προσωπικές Καταλήξεις 

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η άρνηση του Ενεστώτα Διαρκείας διαφέρει ανάλογα με το πρόσωπο στο οποίο αναφερόμαστε. Λεπτομέρειες δείτε στο Μάθημα 61.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Οι προσωπικές καταλήξεις του Ενεστώτα Διαρκείας διαφέρουν στην κατάφαση και στην άρνηση. Δείτε τις διαφορές στο τέλος του Μαθήματος 62.

Για να δούμε πως το ρήμα koşmak σχηματίζει την άρνηση με το μπορώ στον Ενεστώτα Διαρκείας

koş+a+ma+m = koşamam

koşamazsın

koşamaz

koşamayız

koşamazsınız

koşamazlar

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ερώτηση σχηματίζεται με την προσθήκη στη ρίζα του ρήματος της κατάληξης μπορώ και στη συνέχεια της κατάληξης του Ενεστώτα Διαρκείας. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mi στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος+Κατάληξη Μπορώ+Κατάληξη Εν. Διαρκείας mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -abil/-ebil+ ir     mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*

*Πλην του γ' προσώπου πληθυντικού αριθμού όπου η προσωπική κατάληξη προστίθεται στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη του Ενεστώτα Διαρκείας.

Θα πάρουμε και πάλι το ρήμα koşmak να δούμε πως σχηματίζει την ερώτηση

koş+abil+ir  mi+y+im= koşabilir  miyim?

koşabilir  misin?

koşabilir  mi?

koşabilir  miyiz?

koşabilir  misiniz?

koşabilirler  mi?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η αρνητική ερώτηση σχηματίζεται με το ρήμα στην αρνητική μορφή του γ' ενικού προσώπου και στη συνέχεια ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mı στην οποία προστίθενται οι προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος+(y)+Αρνητική Κατάληξη Μπορώ (γ' ενικού προσώπου)+Αρνητική κατάληξη Εν. Διαρκείας  mı+Προσωπικές Καταλήξεις*

Ρίζα Ρήματος+(y)+-a/-e+ -maz/-mez mı+Προσωπικές Καταλήξεις*

*Πλην του γ' προσώπου πληθυντικού αριθμού όπου η προσωπική κατάληξη προστίθεται στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη του Ενεστώτα Διαρκείας.

Ας δούμε τα παραπάνω σε ένα παράδειγμα:



koş+a+maz  mι+y+ιm = koşamaz  mιyιm?
koşamaz  mısın?
koşamaz  mı?

koşamaz  mıyız?
koşamaz  mısınız?
koşamazlar  mı?



 
ΤΟΝΙΣΜΟΣ

Στην κατάφαση ο τόνος μπαίνει στην κατάληξη του Ενεστώτα Διαρκείας

Στην άρνηση ο τόνος μπαίνει στην αρνητική κατάληξη του Μπορώ

Στην ερώτηση ο τόνος μπαίνει στην κατάληξη του Ενεστώτα Διαρκείας

Στην αρνητική ερώτηση ο τόνος μπαίνει στην  αρνητική κατάληξη του Μπορώ

ΤΟ ΡΗΜΑ ΜΠΟΡΩ ΣΤΟΝ ΑΟΡΙΣΤΟ

ΧΡΗΣΗ

Ο Αόριστος των καταλήξεων μπορώ χρησιμοποιείται για να εκφράσουμε μια ικανότητα στο παρελθόν.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Η κατάφαση του μπορώ στον αόριστο σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την κατάληξη του μπορώ, στη συνέχεια την κατάληξη του αορίστου και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. 

        Ρίζα Ρήματος + (y)+-ebil/-abil  + Κατάληξη Αορίστου + Προσωπικές Καταλήξεις

                  Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil +di + Προσωπικές Καταλήξεις

Για να θυμηθείτε τις προσωπικές καταλήξεις αορίστου ανατρέξτε στο Μάθημα 41.

Ας πάρουμε για παράδειγμα το ρήμα bakmak

Η ρίζα του ρήματος είναι bak. Έχουμε λοιπόν:

bak+abil+di+m = bakabildim

bakabildin

bakabildi

bakabildik

bakabildiniz

bakabildiler

ΑΡΝΗΣΗ

Η άρνηση στον Αόριστο σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ -a/-e, στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του Αορίστου και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις . Αν η ρίζα του ρήματος τελειώνει σε φωνήεν, τότε ανάμεσα σε αυτό και στην αρνητική κατάληξη του μπορώ αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα Ρήματος+(y) +Αρνητική Κατάληξη μπορώ+Αρνητική Κατάληξη Αορίστου+Προσωπικές Καταλήξεις 

Ρίζα Ρήματος+(y)+ -a/-e + -ma/me + Προσωπικές Καταλήξεις 

Έτσι λοιπόν το ρήμα bakmak θα γίνει στην άρνηση:

bak+a+ma+dı+m = bakamadım

bakamadın

bakamadı

bakamadık

bakamadınız

bakamadılar

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ερώτηση του μπορώ στον αόριστο διαφέρει λίγο από τους άλλους χρόνους, όπως συμβαίνει και με την ερώτηση αορίστου. Οι προσωπικές καταλήξεις δηλαδή κολλάνε στη ρίζα του ρήματος και όχι στην ερωτηματική λέξη mi.

Έχουμε λοιπόν:

Ρίζα Ρήματος +(y)+ Κατάληξη Μπορώ +Κατάληξη Αορίστου + Προσωπικές Καταλήξεις Aορίστου   mi?

Ρίζα Ρήματος+(y)+abil/ebil+di+Προσωπικές Καταλήξεις Αορίστου    mi?

Για να δούμε το ρήμα bakmak πως θα σχηματίσει την ερώτηση:

bak+abil+di+m mi? = bakabildim mi?

bakabildin mi?

bakabildi mi?

bakabildik mi?

bakabildiniz mi?

bakabildiler mi?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η αρνητική ερώτηση σχηματίζεται με την προσθήκη στη ρίζα της αρνητικής κατάληξης Μπορώ, στην οποία κολλάει η κατάληξη Αορίστου και στη συνέχεια η προσωπική Κατάληξη. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη mi/mı.

Ρίζα ρήματος+(y)+Αρνητική Κατάληξη Μπορώ+Κατάληξη Αορίστου+ Πρ. Καταλήξεις   mi/mı?

Ρίζα ρήματος+(y)+-ma/-me+dı/di+Προσωπικές Καταλήξεις   mi/mı?

Σύμφωνα λοιπόν με τον παραπάνω τύπο έχουμε

bak+a+ma+dı+m  mı? = bakamadım mı?

bakamadın mı?

bakamadı mı?

bakamadık mı? 

bakamadınız mı?

bakamadılar mı?

 
ΤΟΝΙΣΜΟΣ


Στην κατάφαση η λέξη τονίζεται στην Προσωπική Κατάληξη

Στην άρνηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του Μπορώ

Στην ερώτηση η λέξη τονίζεται στην Προσωπική Κατάληξη

Στην αρνητική ερώτηση  η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του Μπορώ

ΤΟ ΡΗΜΑ ΜΠΟΡΩ ΣΤΟ ΜΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟ ΑΟΡΙΣΤΟ

ΧΡΗΣΗ

Χρησιμοποιούμε το μπορώ στον Μη Συγκεκριμένο Αόριστο για να εκφράσουμε μια πράξη που λέγεται ότι μπόρεσε (ή δε μπόρεσε) να γίνει στο παρελθόν.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Η κατάφαση του μπορώ στον μη συγκεκριμένο αόριστο σχηματίζεται όταν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την κατάληξη του μπορώ, στη συνέχεια την κατάληξη του μη συγκεκριμένου αορίστου και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. 

        Ρίζα Ρήματος + (y)+-ebil/-abil  + Κατάληξη ΜΣΑ + Προσωπικές Καταλήξεις

                  Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil +miş + Προσωπικές Καταλήξεις

Για να θυμηθείτε την κατάληξη του ΜΣΑ και τις προσωπικές καταλήξεις του ανατρέξτε στο Μάθημα 55.

Για να δούμε ένα παράδειγμα στη κατάφαση.

beklemek

bekle (ρίζα του ρήματος)

bekle+y+ebil+miş+im= bekleyebilmişim

bekleyebilmişsin

bekleyebilmiş

bekleyebilmişiz

bekleyebilmişsiniz

bekleyebilmişler

ΑΡΝΗΣΗ

Η άρνηση στον ΜΣΑ σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ -a/-e, στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του ΜΣΑ και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις . Αν η ρίζα του ρήματος τελειώνει σε φωνήεν, τότε ανάμεσα σε αυτό και στην αρνητική κατάληξη του μπορώ αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα Ρήματος+(y) +Αρνητική Κατάληξη μπορώ+Αρνητική Κατάληξη ΜΣΑ+Προσωπικές Καταλήξεις 

Ρίζα Ρήματος+(y)+ -a/-e + -ma/me +miş/mış+ Προσωπικές Καταλήξεις 

Έτσι το ρήμα του παραδείγματός μας στην άρνηση θα γίνει:

bekle+y+e+me+miş+im = bekleyememişim

bekleyememişsin

bekleyememiş

bekleyememişiz

bekleyememişsiniz

bekleyememişler

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ερώτηση στον ΜΣΑ σχηματίζεται ομαλά. Στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε την κατάληξη μπορώ και στην συνέχεια την κατάληξη του ΜΣΑ. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη στη οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος+(y)+Κατάληξη Μπορώ+Κατάληξη ΜΣΑ mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -abil/-ebil+ miş     mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*

*Πλην του γ' προσώπου πληθυντικού αριθμού όπου η προσωπική κατάληξη προστίθεται στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη του ΜΣΑ.

Έχουμε λοιπόν:



bekle+y+ebil+miş mi+y+im? = bekleyebilmiş miyim?
bekleyebilmiş misin?
bekleyebilmiş mi?

bekleyebilmiş miyiz?
bekleyebilmiş misiniz?
bekleyebilmişler mi?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ



Για να σχηματίσουμε την αρνητική ερώτηση προσθέτουμε στη ρίζα του ρήματος την αρνητική κατάληξη μπορώ, στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του ΜΣΑ και τέλος την κατάληξη του ΜΣΑ. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις. Αν ανάμεσα σε δύο καταλήξεις υπάρχουν δύο φωνήεν αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα ρήματος+(y)+Αρνητική Κατάληξη Μπορώ+Αρνητική Κατάληξη ΜΣΑ+Κατάληξη ΜΑΣ   Ερωτηματική Λέξη+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις?

Ρίζα Ρήματος+(y)+ma/me+mış/miş  mı/mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*?

*Πλην του γ' προσώπου πληθυντικού αριθμού όπου η προσωπική κατάληξη προστίθεται στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη του ΜΣΑ.

Επομένως:

bekle+y+e+me+miş mi+y+im? = bekleyememiş miyim?

bekleyememiş misin?

bekleyememiş mi?

bekleyememiş miyiz?

bekleyememiş misiniz?

bekleyememişler mi?

 
ΤΟΝΙΣΜΟΣ




Στην κατάφαση η λέξη τονίζεται στην Κατάληξη του ΜΣΑ

Στην άρνηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του Μπορώ

Στην ερώτηση η λέξη τονίζεται στην Κατάληξη του ΜΣΑ

Στην αρνητική ερώτηση  η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του Μπορώ

ΤΟ ΡΗΜΑ ΜΠΟΡΩ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝΤΑ

ΧΡΗΣΗ

Χρησιμοποιούμε το μπορώ στον Μέλλοντα για να εκφράσουμε μια πράξη που θα μπορέσει να γίνει στο μέλλον.  Είμαστε σίγουροι ότι η πράξη αυτή θα γίνει.

Επίσης στην ερώτηση εκφράζει την έννοια της υποχρέωσης.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΚΑΤΑΦΑΣΗ

Η κατάφαση του μπορώ στον Μέλλοντα σχηματίζεται όταν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την κατάληξη του μπορώ, στη συνέχεια την κατάληξη του Μέλλοντα και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. 

        Ρίζα Ρήματος + (y)+-ebil/-abil  + Κατάληξη Μέλλοντα + (y)+Προσωπικές Καταλήξεις

                  Ρίζα Ρήματος +(y)+ -ebil/-abil +ecek/acak +  (y)+ Προσωπικές Καταλήξεις

Για να θυμηθείτε την κατάληξη του  Μέλλοντα και τις προσωπικές καταλήξεις του, ανατρέξτε στο Μάθημα 46. Εκεί θα βρείτε όλες τις λεπτομέρειες για την φωνητική αρμονία του Μέλλοντα καθώς επίσης και για το πότε το γράμμα k της κατάληξης μέλλοντα μετατρέπεται σε ğ.

Για να δούμε ένα παράδειγμα στη κατάφαση.

beklemek

bekle (ρίζα του ρήματος)

bekle+y+ebil+ecek+im= bekleyebileceğim

bekleyebileceksin

bekleyebilecek

bekleyebileceğiz

bekleyebileceksiniz

bekleyebilecekler

ΑΡΝΗΣΗ

Η άρνηση στον Μέλλοντα σχηματίζεται αν στη ρίζα του ρήματος προσθέσουμε την αρνητική κατάληξη του μπορώ -a/-e, στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του Μέλλοντα και τέλος τις προσωπικές καταλήξεις. Αν η ρίζα του ρήματος τελειώνει σε φωνήεν, τότε ανάμεσα σε αυτό και στην αρνητική κατάληξη του μπορώ αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα Ρήματος+(y) +Αρνητική Κατάληξη μπορώ+Αρνητική Κατάληξη Μέλλοντα+Προσωπικές Καταλήξεις 

Ρίζα Ρήματος+(y)+ -a/-e + -ma/me +y+ ecek/acak+ Προσωπικές Καταλήξεις 

Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ανάμεσα στην αρνητική κατάληξη  και στην κατάληξη του μέλλοντα αναπτύσσεται το γράμμα y .

Έτσι το ρήμα του παραδείγματός μας στην άρνηση θα γίνει:

bekle+y+e+me+y+ ecek+im = bekleyemeyeceğim

bekleyemeyeceksin

bekleyemeyecek

bekleyemeyeceğiz

bekleyemeyeceksiniz

bekleyemeyecekler

ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ερώτηση στον Μέλλοντα σχηματίζεται ομαλά. Στη ρίζα του ρήματος προσθέτουμε την κατάληξη μπορώ και στην συνέχεια την κατάληξη του Μέλλοντα. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη στη οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις.

Ρίζα Ρήματος+(y)+Κατάληξη Μπορώ+Κατάληξη Μέλλοντα mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*

Ρίζα Ρήματος +(y)+ -abil/-ebil+ acak/ecek     mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*

*Πλην του γ' προσώπου πληθυντικού αριθμού όπου η προσωπική κατάληξη προστίθεται στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη του Μέλλοντα.

Έχουμε λοιπόν:



bekle+y+ebil+ecek mi+y+im? = bekleyebilecek miyim?
bekleyebilecek misin?
bekleyebilecek mi?

bekleyebilecek miyiz?
bekleyebilecek misiniz?
bekleyebilecekler mi?

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ



Για να σχηματίσουμε την αρνητική ερώτηση προσθέτουμε στη ρίζα του ρήματος την αρνητική κατάληξη μπορώ, στη συνέχεια την αρνητική κατάληξη του Μέλλοντα και τέλος την κατάληξη του Μέλλοντα. Ακολουθεί η ερωτηματική λέξη στην οποία κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις. Αν ανάμεσα σε δύο καταλήξεις υπάρχουν δύο φωνήεν αναπτύσσεται το γράμμα y.

Ρίζα ρήματος+(y)+Αρνητική Κατάληξη Μπορώ+Αρνητική Κατάληξη Μέλλοντα+Κατάληξη Μέλλοντα   Ερωτηματική Λέξη+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις?

Ρίζα Ρήματος+(y)+ma/me+acak/ecek  mı/mi+(y)+Προσωπικές Καταλήξεις*?

*Πλην του γ' προσώπου πληθυντικού αριθμού όπου η προσωπική κατάληξη προστίθεται στη ρίζα του ρήματος μετά την κατάληξη του Μέλλοντα.

Επομένως:

bekle+y+e+me+y+ecek mi+y+im? = bekleyemeyecek miyim?

bekleyemeyecek misin?

bekleyemeyecek mi?

bekleyemeyecek miyiz?

bekleyemeyecek misiniz?

bekleyemeyecekler mi?

 
ΤΟΝΙΣΜΟΣ


Στην κατάφαση η λέξη τονίζεται στη δεύτερη συλλαβή της κατάληξης του Μέλλοντα

Στην άρνηση η λέξη τονίζεται στην αρνητική κατάληξη του Μπορώ

Στην ερώτηση η λέξη τονίζεται στη δεύτερη συλλαβή της κατάληξης του Μέλλοντα 

Στην αρνητική ερώτηση η λέξη τονίζεται στη δεύτερη συλλαβή της κατάληξης του Μέλλοντα