Ενεστώτας (Şimdiki Zaman)

Ενεστώτας (Şimdiki Zaman)

Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2011

1.  ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΣΤΩΤΑ

α. Ο Şimdiki Zaman εκφράζει την πράξη ή την ενέργεια που γίνεται την ώρα που μιλάμε στο παρόν.

β. Πράξεις και ενέργειες που άρχισαν προ πολλού αλλά συνεχίζονται να γίνονται και στο παρόν εκφράζονται  με Şimdiki Zaman.

γ. Τέλος εκφράζει μια ενέργεια ή πράξη που είναι σίγουρο, είναι προγραμματισμένη, ότι θα γίνει στο μέλλον.

2. ΚΑΤΑΦΑΣΗ

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΝΕΣΤΩΤΑ

Ο ενεστώτας σχηματίζεται με την προσθήκη στη ρίζα του ρήματος της κατάληξης -ıyor .

Ρήμα + ıyor +προσωπική κατάληξη 

                             (καταλήξεις του είμαι)

eylem + ıyor + kişi eki

Ας πάρουμε για παράδειγμα το ρήμα sevmek. Αν από αυτό αφαιρέσουμε το mek έχουμε τη ρίζα του ρήματος:  sev

Ben        sev          +           i yor           +             um                             =           seviyorum

               ρίζα ρήματος           κατάληξη ενεστώτα         κατάληξη 1ου προσώπου του είμαι

Sen        sev          +           i yor           +             sun                            =           seviyorsun

              ρίζα ρήματος           κατάληξη ενεστώτα         κατάληξη 2ου προσώπου του είμαι

O            sev          +           i yor            +             Ø                              =           seviyor 

              ρίζα ρήματος           κατάληξη ενεστώτα         κατάληξη 3ου προσώπου του είμαι

Βiz         sev          +           i yor            +             uz                             =           seviyoruz

             ρίζα ρήματος           κατάληξη ενεστώτα         κατάληξη 1ου πληθ. προσ. του είμαι

Siz         sev          +           i yor            +         sunuz                           =           seviyorsunuz

             ρίζα ρήματος           κατάληξη ενεστώτα         κατάληξη 2ου πληθ. προσ. του είμαι

Onlar     sev          +           i yor            +         (lar)                              =           seviyor(lar)

             ρίζα ρήματος           κατάληξη ενεστώτα         κατάληξη 3ου πληθ. προσ. του είμαι

1. Το  yor στη κατάληξη ενεστώτα -ıyor δεν ακολουθεί την φωνητική αρμονία.

2.  Για να πάρουμε τη ρίζα το ρήματος αρκεί από αυτό να αφαιρέσουμε το mak ή mek που έχουν στο τέλος. (πχ.:  sevmek: sev, aramak: ara)

3. ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΕΝΕΣΤΩΤΑ

Κατά την προθήκη της κατάληξης ενεστώτα -ıyor στη ρίζα του ρήματος παρατηρούνται τα εξής:

α.  Αν η ρίζα του ρήματος λήγει σε σύμφωνο τότε το ı της κατάληξης -ıyor ακολουθεί την φωνητική αρμονία και τρέπεται ανάλογα σε -ı, -,i -u, -ü.

       (1) Έτσι αν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι α ή ı τότε η κατάληξη ενεστώτα γίνεται -ıyor:

Yapmak: Yap + ıyor  + um = Yapıyorum

                                                                             (τελευταίο φωνήεν ρίζας το α)

     (2)  Αν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι e ή i τότε η κατάληξη ενεστώτα γίνεται -iyor:

Gelmek: Gel + iyor + sun = Geliyorsun

                                                                             (τελευταίο φωνήεν ρίζας το e)

     (3) Όταν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι o ή u τότε η κατάληξη ενεστώτα γίνεται -uyor:

Oturmak: otur + uyor = oturuyor

                                                                                    (τελευταίο φωνήεν ρίζας το u)

       (4) Και όταν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι ü ή ö τότε η κατάληξη ενεστώτα γίνεται -üyor:

Görmek:  gör + üyor + üz

                                                                                         (τελευταίο φωνήεν ρίζας το ö)

β. Αν η ρίζα του ρήματος λήγει σε φωνήεν τότε αυτό αφαιρείται και στη θέση του μπαίνει το ι της κατάληξης ıyor, το οποίο ακολουθεί την φωνητική αρμονία του τελευταίου φωνήεντος της ρίζας του ρήματος.

Ας πάρουμε αρχικά το ρήμα beklemek.

Η ρίζα του ρήματος είναι bekle. Βλέπουμε λοιπόν ότι λήγει στο φωνήεν e το οποίο σύμφωνα με τον παραπάνω κανόνα πρέπει να αφαιρεθεί.

Θα μείνει λοιπόν μόνο το bekl. Έτσι το τελευταίο φωνήεν, την φωνητική αρμονία του οποίου θα ακολουθήσει η κατάληξη ıyor, είναι το e.

Επομένως η κατάληξη ıyor θα γίνει iyor

beklemek:            bekle + ıyor + um       =           bekl + iyor +um                     =    bekliyorum

                                                   (αφαιρούμε το φωνήεν που λήγει η ρίζα και το ι του ıyor γίνεται i)

Με τον ίδιο τρόπο:

aramak:      ara + ıyor + um       =                         ar + ıyor + um                              = arıyorum

                                                   (αφαιρούμε το φωνήεν που λήγει η ρίζα και το ι του ıyor γίνεται ı)

söylemek:     söyle  + ıyor + um    =                   söyl  + üyor + um                            =   söylüyorum

                                                   (αφαιρούμε το φωνήεν που λήγει η ρίζα και το ι του ıyor γίνεται ü)

toplamak:        topla   + ıyor + um   =                           topl   + uyor + um                     =  topluyorum 

                                                   (αφαιρούμε το φωνήεν που λήγει η ρίζα και το ι του ıyor γίνεται u)

γ. Υπάρχουν 4 ρήματα των οποίων η ρίζα τελειώνει σε t και όταν προσθέτουμε την κατάληξη  -ıyor το t γίνεται d

etmek                            et + iyor+ um = ediyorum

gitmek                           git+ iyor+ um = gidiyorum

tatmak                           tat+ ıyor+ um =tadıyorum

gütmek                          güt+üyor+um =güdüyorum 

ΠΡΟΣΟΧΗ

Τον ίδιο κανόνα ακολουθούν και όλα τα σύνθετα ρήματα με το etmek  (seyretmek, kaybetmek κτλ)

δ.  Τα ρήματα demek και yemek έχουν μονοσύλλαβη ρίζα η οποία λήγει στο φωνήεν e. Με την προσθήκη της κατάληξης ενεστώτα το e αφαιρείται και η κατάληξη ενεστώτα γίνεται  -iyor

demek

 de + ıyor +um = d  + iyor +um = diyorum

yemek

ye +  ıyor +um = y +  iyor +um = yiyorum

ΠΡΟΣΟΧΗ
Στο τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ενεστώτα, αν στην πρόταση αναφέρεται και το υποκείμενο (στον πληθυντικό) και μεταξύ αυτού και του ρήματος παρεμβάλλονται λιγότερες από δύο λέξεις, τότε ο πληθυντικός (-ler/-lar) στο ρήμα παραλείπεται 

Δηλαδή: 

     Otobüsler        durakta           bekliyor

                                                                        υποκείμενο      μία λέξη ανάμεσα στο      παραλείπετε ο πληθυντικός                                    

                                                                    στο πληθυντικό  υποκείμενο και το ρήμα

ΑΛΛΑ

Yolcular    durakta otobüs    bekliyorlar

                                                                  υποκείμενο    δύο λέξεις ανάμεσα στο     δεν παραλείπετε ο πληθυντικός   

                                                              στο πληθυντικό  υποκείμενο και το ρήμα

Σε αυτή και μόνο την περίπτωση όμως δε θα ήταν λάθος να πούμε και 

                                                      Yolcular  durakta otobüs  bekliyor


Άρνηση Ενεστώτα

Η άρνηση του ενεστώτα σχηματίζεται με την προσθήκη της αρνητικής κατάληξης -ma/-me (το οποίο μετατρέπεται ανάλογα με την φωνητική αρμονία) ανάμεσα στη ρίζα του θέματος και την κατάληξη ενεστώτα -yor (χωρίς το ι)

Ρίζα του ρήματος + αρνητική κατάληξη -ma/-me + yor + προσωπική κατάληξη

                                                                                                                              (καταλήξεις του είμαι)

ΠΡΟΣΟΧΗ

Η αρνητική κατάληξη  -ma/-me ανάλογα με την φωνητική αρμονία μετατρέπεται  σε mi, mı, mü, mu

Επομένως αν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι e, i τότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mi.

Aν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι a, ı τότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mı.

Aν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι o, u τότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mu.

Aν το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι ö, ü τότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mü.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Ας πάρουμε ένα ρήμα για κάθε κατηγορία φωνητικής αρμονίας και ας το κλείνουμε στην άρνηση του ενεστώτα σε όλα τα πρόσωπα

gelmek

ρίζα του ρήματος: gel

Το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι το e οπότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mi

Έχουμε λοιπόν:

gel  +         mi         +                yor           +          um          =  gelmiyorum

ρίζα    +   αρνητική κατάληξη + κατάληξη ενεστώτα χωρίς το ι + προσωπική κατάληξη

gelmiyorsun

gelmiyor

gelmiyoruz

gelmiyorsunuz

gelmiyorlar

yapmak

ρίζα του ρήματος: yap

Το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι το a οπότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mı

yap  +         mı         +                yor           +          um          =  yapmıyorum

ρίζα    +   αρνητική κατάληξη + κατάληξη ενεστώτα χωρίς το ι + προσωπική κατάληξη

yapmıyorsun

yapmıyorum

yapmıyor

yapmıyoruz

yapmıyorsunuz

yapmıyorlar

oturmak

ρίζα του ρήματος: otur

Το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι το u οπότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mu

otur  +         mu        +                yor           +          um          =  oturmuyorum

ρίζα    +   αρνητική κατάληξη + κατάληξη ενεστώτα χωρίς το ι + προσωπική κατάληξη

oturmuyorsun

oturmuyor

oturmuyoruz

oturmuyorsunuz
oturmuyorlar



dökülmek
ρίζα του ρήματος: dökül

Το τελευταίο φωνήεν της ρίζας του ρήματος είναι το ü οπότε η αρνητική κατάληξη μετατρέπεται σε -mü

dökül  +         mü         +                yor           +          um          =  dökülmüyorum 

   ρίζα      +   αρνητική κατάληξη + κατάληξη ενεστώτα χωρίς το ι + προσωπική κατάληξη

dökülmüyorsun
dökülmüyor
dökülmüyoruz
dökülmüyorsunuz
dökülmüyorlar

ΤΟΝΙΣΜΟΣ

Στην άρνηση ο τονισμός του ρήματος γίνεται πάντα πριν από την αρνητική κατάληξη.






2.  Ερώτηση Ενεστώτα


Ο ερωτηματικός τύπος σχηματίζεται με το ρήμα στο τρίτο ενικό πρόσωπο ενεστώτα και την ερωτηματική κατάληξη -mu.  Στην κατάληξη -mu κολλάει και η προσωπική κατάληξη. Έχουμε δηλαδή:

Ρήμα Ενεστώτα γ' ενικού προσώπου     mu + προσωπική κατάληξη  ?

                                                                                                              (καταλήξεις του είμαι)

ΕΞΑΙΡΕΣΗ

Προσοχή πρέπει να δώσουμε  στο γ' πληθυντικό πρόσωπο:

Ρήμα Ενεστώτα γ' πληθυντικού προσώπου     mı ?

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΡΩΤΗΣΗΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑ


Ας πάρουμε το ρήμα buluşmak




buluş +        iyor          mu + um?                 =  buluş      +    uyor          mu + y + um     ?   =
ρίζα        + κατάληξη ενεστώτα   mu + προσωπική κατάληξη           το i του iyor τρέπεται σε u           ανάμεσα στο mu + um
                                                                             φωνητικής αρμονίας                   αναπτύσσεται το y

 buluşuyor          muyum?
 buluşuyor          musun?
 buluşuyor          mu?
 buluşuyor          muyuz?
 buluşuyor          musunuz?
 buluşuyorlar      mı?

Για να θυμηθείτε το σχηματισμό του γ' προσώπου στον ενεστώτα κάντε κλικ εδώ

Για να θυμηθείτε τους κανόνες σχηματισμού της ερώτησης των προσωπικών καταλήξεων (καταλήξεις του είμαι) κάντε κλικ εδώ  



3. Αρνητική Ερώτηση Ενεστώτα 

Όπως και στο ρήμα είμαι έτσι και στον ενεστώτα έχουμε την αρνητική ερώτηση. 

Σχηματισμός:

Η αρνητική ερώτηση σχηματίζεται με το ρήμα ενεστώτα στην αρνητική μορφή γ' ενικού προσώπου, το οποίο ακολουθείται από την ερωτηματική κατάληξη -mu όπου κολλάνε οι προσωπικές καταλήξεις

Ρήμα Ενεστώτα άρνηση γ' ενικού προσώπου                mu + προσωπική κατάληξη ?

  

ΕΞΑΙΡΕΣΗ

Προσοχή πρέπει να δώσουμε  στο γ' πληθυντικό πρόσωπο:

Ρήμα Ενεστώτα άρνηση γ' πληθυντικού προσώπου     mı ?

Ας κλείνουμε στην αρνητική ερώτηση το ρήμα bakmak



bakmiyor muyum?
bakmiyor musun?
bakmiyor mu?
bakmiyor muyuz?
bakmiyor musunuz?
bakmiyorlar mı?